XXXIV Niedziela Zwykła w ciągu roku to jednocześnie Uroczystość Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata. Jest to ostatnia niedziela roku kościelnego. Oznacza to, że w sobotę po tej niedzieli wypada ostatni dzień roku liturgicznego. Według tegoż kalendarza rok kościelny rozpoczyna się I Niedzielą Adwentu. Właśnie znajdujemy się na przełomie kolejnego roku kościelnego. Dlatego pragniemy pokrótce przypomnieć, jak wygląda podział kalendarza liturgicznego i jak on pokrywa się ze zwykłym kalendarzem świeckim.
Cały rok dzieli się na poszczególne okresy:
- Adwent
- Okres Narodzenia Pańskiego
- Wielki Post
- Święte Triduum Paschalne
- Okres Zmartwychwstania Pańskiego
- Okres Zwykły
Adwent – jest to pierwszy okres liturgiczny w roku kościelnym. Zawsze trwa on przez cztery niedziele przed 25 grudnia, czyli Uroczystością Narodzenia Pańskiego. Długość Adwentu jest uzależniona od tego, w jaki dzień tygodnia wypada Boże Narodzenia. Jeśli Uroczystość wypadnie w niedzielę tak, jak w tym roku, wówczas cały Adwent będzie najdłuższy i potrwa dokładnie 28 dni. Gdyby jednak Boże Narodzenie wypadło w poniedziałek, wówczas Adwent będzie najkrótszy i potrwa tylko 22 dni. Aby sprawdzić, kiedy rozpoczyna się Adwent, a jednocześnie kiedy rozpoczyna się nowy rok w Kościele, wystarczy od 25 grudnia cofnąć się o cztery niedziele, aż dojdziemy do I Niedzieli Adwentu. Cechami charakterystycznymi tego okresu są: fioletowy kolor szat liturgicznych, Msze Święte z formularza o Matce Bożej w Adwencie, zwanymi Roratami, a także podział okresu na dwie części: pierwsza – od I Niedzieli Adwentu do 16 grudnia, to czas, gdy liturgia wskazuje tematycznie na powtórne przyjście Chrystusa na końcu świata, druga – od 17 do 24 grudnia, to już bezpośrednie przygotowanie do Bożego Narodzenia (pierwszego przyjścia Jezusa w ludzkiej postaci). Tradycyjnie w świątyniach na czas Adwentu ustawia się tzw. wieniec adwentowy i umieszcza się w nim cztery świece, symbolizujące cztery Niedziele Adwentu, aby co tydzień zapalać kolejną ze świec. Blisko ołtarza umieszcza się także świecę „maryjną”, tzn. poświęcona Matce Bożej i odpala się ją w czasie Mszy Świętych roratnich. Na te Msze wierni przynoszą też lampiony lub świece, co symbolizuje czuwanie i gotowość na przyjście Pana (to pierwsze jak i to ostateczne).
Okres Narodzenia Pańskiego – następujący bezpośrednio po Adwencie drugi okres liturgiczny, który rozpoczyna się 25 grudnia w Uroczystość Narodzenia Pańskiego i kończy się Niedzielą Chrztu Pańskiego, która zawsze wypada w pierwszą niedzielę po 6 stycznia (po Uroczystości Objawienia Pańskiego, zwanej potocznie Świętem Trzech Króli). Najdłużej więc Okres Bożego Narodzenia może trwać 20 dni, a w najkrótszym przypadku 14 dni. Liczba zależy oczywiście od tego w jaki dzień tygodnia wypadnie dzień 6 stycznia i kiedy po tym dniu wypadnie najbliższa niedziela, czyli Chrztu Pańskiego. Głównymi tradycjami są oczywiście obchody bożonarodzeniowe, budowanie szopek, dekoracje świątyń i domów, wieczerza wigilijna, kolędy itd. W liturgii głównie przeżywamy samą Uroczystość 25 grudnia, która w wielu parafiach uroczyście jest obchodzona o północy. Taki czas jest wybrany na podstawie Ewangelii, która opowiada, że o północy rozległo się wołanie aniołów o narodzinach Zbawiciela, co usłyszeli pasterze, by mogli przybyć do stajenki i powitać Nowonarodzonego Króla. W liturgii świętuje się także Oktawę Bożego Narodzenia trwającą do 1 stycznia włącznie. Dlatego potocznie mówi się o Drugim Dniu Świąt, ale w Kościele istnieje też Trzeci, Czwarty… aż do Ósmego Dzień Świąt. Oprócz tego w liturgii używa się białych szat liturgicznych
Wielki Post – jest to czas przygotowania do Obchodów Wielkanocy. Zaczyna się w Środę Popielcową, a kończy się w Wielki Czwartek rano, przed Świętym Triduum Paschalnym. Podobnie jak Adwent wiąże się z Bożym Narodzeniem, tak Wielki Post jest oczywiście uzależniony od Wielkanocy i jej daty na dany rok. Należy więc sprawdzić, kiedy wypada Wielkanoc, żeby móc odliczyć aż sześć niedziel wstecz, by dojść do daty Środy Popielcowej. Mówi się, że Wielki Post trwa 40 dni, jednak jest pewien kłopot z obliczaniem jego czasu. Właściwie, gdyby policzyć wszystkie dni od Środy Popielcowej do Wielkiego Czwartku wyłącznie, to wyjdą 43 dni, dlatego niektórzy nie wliczają do Wielkiego Postu ostatnich dni, zwanych Wielkim Tygodniem. Wówczas mamy dokładnie 40 dni, a Wielki Tydzień traktują niejako osobny okres liturgiczny. Choć z liturgicznego punktu widzenia, Wielki Tydzień jest kontynuacją Wielkiego Postu, nie wyróżnia się liturgicznie od Wielkiego Postu, właściwie więc należałoby uznać, że Wielki Post jest rzeczywiście o trzy dni dłuższy. Tak, czy inaczej, przynajmniej co roku ten okres trwa tyle samo, a nie jest zmienny jak Adwent, czy Boże Narodzenie. Wielki Post charakteryzuje się fioletowym kolorem szat liturgicznych i podzielony jest na dwie części: pierwsza – obejmuje okres od Środy Popielcowej do soboty przed V Niedzielą Wielkiego Postu i liturgicznie Kościół wskazuje wówczas na konieczność nawrócenia i walki z grzechem; drugi – od V Niedzieli Wielkiego Postu do Wielkiego Czwartku to czas, kiedy akcentuje się Mękę i Śmierć Chrystusa. W Środę Popielcową wierni przyjmują na siebie pobłogosławiony popiół, symbol małości człowieka i znak rozpoczęcia drogi nawrócenia. VI Niedziela Wielkiego Postu do Niedziela Palmowa czyli Męki Pańskiej i rozpoczyna ona Wielki Tydzień. Wówczas w liturgii przywołuje się ostatnie wydarzenia z życia Jezusa przed Jego Paschą.
Święte Triduum Paschalne – to najważniejszy czas liturgiczny w Kościele w ciągu roku. Trwa tylko trzy dni, ale pozostaje najważniejszym, gdyż wspominamy wówczas największe Tajemnice naszej wiary: błogosławioną Mękę i Śmierć Chrystusa, a także Jego chwalebne Zmartwychwstanie. Okres ten rozpoczyna się w Wielki Czwartek wieczorem od Mszy Wieczerzy Pańskiej, w której kładzie się nacisk na Ostatnią Wieczerzę, na ustanowienie sakramentu Eucharystii i kapłaństwa oraz Jezusowy gest umycia nóg Apostołom. Po liturgii tradycyjnie przenosi się Najświętszy Sakrament do Kaplicy Przechowania, zwanej Ciemnicą na pamiątkę pojmania i uwięzienia Jezusa przed skazaniem na śmierć. Kolejnego dnia w Wielki Piątek Kościół nie sprawuje Najświętszej Ofiary, gdyż sam Chrystus tego dnia składa najdoskonalszą Ofiarę z Siebie na Krzyżu. Wierni gromadzą się popołudniami w świątyni na Liturgii Męki Pańskiej, słuchają całego Ewangelicznego Opisu Męki Pana Jezusa, modlą się za cały świat i cały Kościół oraz przystępują do Komunii Świętej zakonsekrowanej dzień wcześniej. Po zakończeniu liturgii przenosi się Najświętszy Sakrament do Grobu Pańskiego, czyli ołtarza, który specjalnie przygotowany i udekorowany jest pamiątką złożenia Ciała Pańskiego w Grobie, gdzie następnie prawie przez całą dobę trwa Adoracja. Adorację tę kończy się w Wielką Sobotę wieczorem, tuż przed rozpoczęciem Wigilii Paschalnej. W Wielka Sobotę tradycyjnie błogosławi się pokarmy na stół wielkanocny. Przy okazji warto pamiętać, że Wielka Sobota to liturgicznie osobny dzień w kalendarzu kościelnym i wtedy też nie wolno odprawiać Mszy Świętych. Trwa tylko Adoracja w Grobie Pańskim, można jedynie sprawować Liturgię Godzin (Brewiarz). Natomiast Wigilia Paschalna odprawiana w sobotę wieczorem, a właściwie w nocy nie należy już do soboty, ale do Niedzieli Wielkanocnej. Jeśli chodzi o kolory szat liturgicznych, to w Wielki Czwartek od wieczora używa się koloru białego, w Wielki Piątek koloru czerwonego, w Wielką Sobotę koloru fioletowego. Dopiero od Wigilii Paschalnej będzie już radosny kolor biały.
Okres Zmartwychwstania Pańskiego – to najradośniejszy czas w liturgii Kościoła, gdyż podstawą wiary chrześcijańskiej jest Tajemnica Zmartwychwstania Pana Jezusa. Rozpoczyna się Wigilią Paschalną, czyli w nocy przed Niedzielą Wielkanocną i kończy się po siedmiu Niedzielach, czyli w Uroczystość Zesłania Ducha Świętego. Każdego roku więc okres Wielkanocny trwa dokładnie 50 dni. Jeśli chodzi o datę Wielkanocy, to jest ona uzależniona od faz Księżyca. Ustala się wpierw, kiedy wypada pierwsza pełnia Księżyca po przesileniu wiosennym i w pierwszą niedzielę po tejże pełni wypada Wielkanoc. Od jej daty zależy to, kiedy rozpocznie się Wielki Post oraz kiedy wypadnie Zesłanie Ducha Świętego, potocznie zwane Zielonymi Świątkami, a także zależą inne Uroczystości ruchome, np. Boże Ciało. Okres ten jest długi, a jednocześnie nie jest związany z wieloma tradycjami. Ale można wspomnieć na przykład tradycyjne modlitwy o urodzaje, o pogodę lub święcenie pól w okolicach Wniebowstąpienia Pańskiego, które obchodzimy w VI Niedzielę Wielkanocną. Przez cały ten okres używa się białych szat liturgicznych oprócz ostatniego dnia. Wówczas wypada VII Niedziela Wielkanocna, czyli Uroczystość Zesłania Ducha Świętego, używa się wtedy koloru czerwonego. W niektórych parafiach urządza się uroczyste Wigilię Zesłania Ducha Świętego, które układem obrzędów przypominają nieco Wigilię Paschalną. Należy jeszcze na koniec wspomnieć, iż Wielkanoc, podobnie jak Boże Narodzenie posiada swoją Oktawę, co znaczy, że znów mamy Drugi, Trzeci… aż do Ósmego Dnia Świąt.
Okres Zwykły – jest to najdłuższy okres i trwa w dwóch odcinkach. Pierwszy rozpoczyna się w Niedzielę Chrztu Pańskiego, czyli po zakończeniu Okresu Bożego Narodzenia. Niedziela Chrztu Pańskiego jest już I Niedzielą Zwykłą, czyli pierwszym dniem zwykłym, a kończy się we wtorek przed Środą Popielcową. To oznacza, że każdego roku w inny dzień się zaczyna i winny się kończy. Natomiast druga jego część rozpocznie się dopiero po okresie Wielkanocnym, czyli dokładnie w poniedziałek po Zesłaniu Ducha Świętego i zakończy się w sobotę przed I Niedzielą Adwentu. W okresie zwykłym dominuje zielony kolor szat liturgicznych. Wówczas nie przezywa się żadnych okresów mocnych w Kościele, a jedynie czas ten jest przeznaczony m. in. na wspomnienia świętych, ich święta lub uroczystości, a także inne święta o Chrystusie, o Matce Bożej, czy o różnych Tajemnicach wiary.
Tak w wielkim skrócie przedstawia się podział roku liturgicznego. Jest on ułożony tak, by pokrywał się z kalendarzem świeckim i przede wszystkim z porami roku. Warto znać jego budowę, by jeszcze lepiej wejść w przeżywanie tajemnic rozciągniętych w czasie zgodnie z prawem Kościoła.